Ik krijg de vraag wel vaker. Of we het niet in onze broek doen dat er morgen een betere Google Translate opstaat die ons out of business disrupteert. Geen onbegrijpelijke vraag, geen sector lijkt immers veilig voor disruptie. Uber en Airbnb zijn maar het fotogenieke topje van de ijsberg. We houden het evenwel droog en hebben geen schrik dat een of andere digitale revolutie huis gaat houden in de vertaalwereld. En dat heeft alles te maken met opdeelbaarheid: de vertaalsector is perfect opdeelbaar in twee segmenten.
Disruptie in de vertaalsector
Zo heb je aan de ene kant de technische vertalers of vertaalbureaus. Zij zetten hun tanden in manuals en gebruiksaanwijzingen, of het nu voor medische apparatuur of voor een keukenrobot is. Zuiver logische content en veel jargon. De materie kan maar op een manier geïnterpreteerd worden, nuance is niet aan de orde. Simpel gesteld: hier worden woorden vertaald.
Vatbaar voor disruptie dus, al is technologie hier al langer geïntegreerd in het vertaalproces. Machinevertaling is geen scheldwoord in dit deel van de vertaalsector. Al mag je ook hier hopen dat er nog een 'human revisor' aan te pas komt. Anders is het nog te vaak lachen geblazen.
Nog een lange weg af te leggen
Uit een onlangs gepubliceerde poll op ProZcom - 's werelds grootste online vertalerscommunity - blijkt trouwens dat slechts 4% van alle vertalers zonder enige reserve bereid is machinevertalingen na te lezen. Reden: een te lage kwaliteit. Disruption is on its way - volgens Google Translate 'ontwrichting is op zijn manier' in het Nederlands - maar heeft nog een lange weg af te leggen.
Aan de andere kant van de vertaalsector heb je de niet-technische spelers. Of het nu om commerciële websites, pure storytelling of marketingcommunicatie gaat, het grote onderscheid ligt in het feit dat hier geen woorden, maar ideeën worden vertaald. Waar je technische vertaling als een vaardigheid zou kunnen omschrijven, is creatieve vertaling kunst. Daarom geloof ik dat computers nooit in staat zullen zijn zich te meten met creatieve vertalers. Nu niet, morgen evenmin.
Computers kunnen veel, maar niet alles
Je kan een computer woordenschat, grammatica en spelling aanleren, maar wat met tone-of-voice? Wat met stijl? Erger nog, wat met taalhumor of ironie?
Net die emotionele lading maakt een algoritmische ontleding of benadering van taal onmogelijk. Technische content vertalen zal ongetwijfeld steeds beter lukken, maar 'echte' taal? Zoals hierboven gesteld kan je een computer correct leren schrijven, maar een Booker Prize zal er nooit inzitten. Hetzelfde geldt voor vertalen, want vertalen is in de eerste plaats schrijven. "Writers make national literature, while translators make universal literature" vatte José Saramago het gepast samen.
Als een computer toch ooit zou slagen voor onze vertaaltest - verraderlijker dan Mordor volgens insiders - ben ik bereid mijn mening te herzien.
