Eigen aan innovatie is dat het een job-killer is. Toen in de 19de eeuw in Vlaanderen de mechanische weefgetouwen hun intrede deden, sneuvelden er vele jobs. De huidige digitale revolutie doet net hetzelfde: net zoals de wevers in Vlaanderen destijds, verdwijnen bij elke innovatie golf de relatief laag geschoolde jobs het eerst.

Maar zoals een artikel in The Economist onlangs al aangaf: technologische vooruitgang leidt op termijn naar een meer welvarende samenleving. Er komen nieuwe en betere jobs in de plaats: meer technologie leidt tot meer productiviteit en dit vertaalt zich in een groter wordende middenklasse die op haar beurt meer goederen en diensten vraagt. Het verlies aan jobs door die innovatie wordt gecompenseerd door winst aan jobs in andere, nieuwe sectoren. De economische bloei in grote delen van Azië en Zuid Amerika is daar momenteel het duidelijke bewijs van.

Het venijn zit hem in het feit dat de snelheid waarmee jobs verloren gaan groter is dan de aanwinst van nieuwe werkgelegenheid. Dat is eigen aan de eerste fase bij innovatie. De impact van dat verschil in snelheid is niet te onderschatten: in Aalst ging innovatie te keer als een tornado en leidde op korte termijn tot een groter verschil tussen rijk en arm, sociale onrust en zelfs politieke veranderingen.

Waarom zou men zich dan met deze digitale revolutie wel ongerust moeten maken?

De geschiedenis herhaalt zich toch gewoon? Ja, in zekere zin wel. De voordelen van de Industriële Revolutie gingen in eerste instantie naar mensen met het kapitaal, de investeerders; nadien kreeg de arbeider ook zijn deel in de vorm van een beter loon en arbeidsomstandigheden. Is dat nu dan niet zo? Tot nu toe waren de mensen met jobs met veel repetitieve taken en routine het grootste slachtoffer. Dat zou nu wel eens anders kunnen zijn: de technische vooruitgang gaat aan zo een snelheid dat computers er hoe langer hoe beter in slagen om taken van de mens over te nemen.

En niet alleen de repetitieve taken. Robotica is een goed voorbeeld: in de bejaardenzorg worden de eerste exemplaren in dienst genomen. Zij functioneren naast het bestaande verplegend personeel en vervullen taken die voorheen enkel bestemd waren voor mensen. Vandaag kan je met bepaalde devices en de bijhorende app je gezondheid meten en zelfs advies krijgen, zonder dat er een arts aan te pas komt. En het straffe is, ze doen het goedkoper en geven vaak ook beter advies dan de huidige menselijke variant. Met de mogelijkheden van Big Data wordt nu al fraude sneller gedetecteerd dan de accountant in een bedrijf. Een recente studie van Oxford University toont aan dat tegen 2030 ongeveer 47% van de huidige jobs geautomatiseerd kan worden.

Innovatie leidt ook tot nieuwe jobs.

Het aantal nieuwe digitale startups groeit explosief. Met dat grote verschil dat het aantal werknemers in dergelijke startups vaak veel kleiner is dan vroeger het geval was in nieuwe bedrijven. Toen Instagram in 2012 werd verkocht aan Facebook voor 1 miljard dollar waren er welgeteld 13 werknemers in dienst voor 30 miljoen klanten. Het bedrijf Kodak ging een paar maanden eerder failliet met 145.000 mensen op de loonlijst. Ok, Google heeft ondertussen ook 46.000 mensen in dienst, maar er zijn wel 10 jaar over gegaan.

Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat de sociale impact van deze nieuwe digitale revolutie drastisch zal zijn. Jeff Bezos van Amazon verraste vriend en vijand met hun nieuw concept van transport, Amazon Prime Air, het volledig geautomatiseerd verzenden van hun leveringen via drones. Van een game changer in logistiek transport gesproken! En zoals altijd bij innovatie zijn laaggeschoolde jobs (logistiek en transport in dit geval) meer kwetsbaar dan de hooggeschoolde. Maar net zoals ten tijde van Priester Daens zou de verontwaardiging over de groeiende loonkloof tussen rijk en arm weleens kunnen toenemen.

En zo komen we tot onze overheid en het onderwijs. Dé manier om die (loon)kloof te verkleinen is goed, aangepast onderwijs. De focus moet verschuiven van het aanleren van kennis uit boeken naar de stimulatie van capaciteiten die ons onderscheiden van computers, zoals creativiteit. We zien nu al dat de hiaten in het huidig onderwijs worden opgevuld door initiatieven als MOOC’s (massive open online courses) zoals coursera.org. Niettemin is het onderwijs nog altijd de belangrijkste manier om inkomensongelijkheid tegen te gaan. Maar dan moet ze zich aanpassen aan deze nieuwe digitale revolutie.

Niemand twijfelt aan de voordelen voor de mensheid van technologische innovatie. Niemand wil terug naar de tijd van Priester Daens en de Vlaamse wevers en de bijhorende armoede en sociale onrust. Maar de voordelen van technologische vooruitgang zullen niet evenredig verdeeld zijn, zeker niet in de eerste fase, waar een drastisch jobverlies bij hoort. In Aalst was er een algemene arbeiders opstand nodig om de nodige economische, politieke en sociale hervormingen in gang te zetten. Gaan onze overheden over tot de broodnodige hervormingen of wachten ze liever tot de groeiende volkswoede de overhand neemt?

Bron: The Economist - Technology and jobs - Coming to an office near you.