Abonnees van de Franse internet service provider Free, die een klein kwart van de Franse markt in handen heeft,moesten vorige week vaststellen dat het internet er voor hen net iets anders was gaan uitzien.

Reclame automatisch geblokkeerd

Tussen 3 en 10 januari  heeft Free door een automatische en onaangekondigde update van zijn ADSL box enkele dagen lang een belangrijk deel van alle internetreclame automatisch en zonder pardon geblokkeerd.   Reclame werd hierbij geblokkeerd op basis van de servers vanwaar hij afkomstig was.  Google Adsense, met voorsprong de grootste reclameregie op het internet, was samen met onder andere NetAvenir et AdTech het voornaamste slachtoffer.  Google Adwords werd volledig geblokkeerd en op heel wat websites verdwenen banners eenvoudigweg van het scherm.   

Druk op Google om reclame-inkomsten te delen?

Inmiddels heeft Free, nadat het bedrijf op het matje werd geroepen bij de bevoegde Franse minister voor de online economie zijn beslissing teruggeschroefd en kunnen abonnees weer alle webpagina's in ongewijzigde vorm bekijken.  De bedoeling van Free was klaarblijkelijk om Google en diens concurrenten ertoe te dwingen geld op tafel te leggen voor de doorgifte van reclame aan zijn abonnees of minstens om aan de regies te tonen dat Free uiteindelijk kan bepalen wat haar abonnees te zien krijgen en dus in een zekere machtspositie zit.

Juridische pijnpunten?

Free zag zelf geen graten in zijn actie. Volgens het bedrijf zelf zijn adblockers volkomen legaal.  Heel wat browsers hebben zelf een adblocker ingebouwd.

Free lijkt daarbij echter één belangrijk verschil tussen zijn eigen nieuwe "dienst" en de adblockers van bijvoorbeeld Chrome uit het oog te verliezen en dat is dat deze laatsten aan de consument zelf de controle en het beslissingsrecht geven, terwijl Free zijn abonnees de vrijheid ontnam om zelf te beslissen of ze al dan niet reclame willen ontvangen.

Het hoeft niet te verbazen dat de marketingsector in Frankrijkvorgie week op zijn achterpoten stond en dat ook heel wat bedrijven die voor de financiering van hun website afhankelijk zijn van reclame erg ongerust reageerden.  Zij dreigen immers dor dit soort acties aanzienlijke schade te lijden als hun reclame-inkomsten een duik nemen. 

Ook vanuit juridisch oogpunt werpt de beslissing van Free een hele reeks interessante vragen op:
Een eerste natuurlijke reactie is dat de vrijheid van meningsuiting hier in het gedrang is.  Die vrijheid van meningsuiting kan je echter slechts inroepen ten aanzien van de overheid en niet tegen een privébedrijf als Free.  Bovendien is het nog maar de vraag of een commerciële reclameboodschap in een internetbanner als een "mening" beschouwd kan worden.

Ook in het kader van net neutrality zou hier een stevig boompje opgezet kunnen worden. Hoe ver gaat de plicht van ISP's om zich neutrzaal en onafhankelijk op te stellen en zich te beperken tot het dorgeven van signalen?  Een debat dat al langer aan de gang is natuurlijk, maar net neutrality blijft tot nader order vooral een vaag ethisch begrip dat niet in wetteksten is gegoten en dus moeilijk afdwingbaar kan zijn.

Free zou bovendien op reacties kunnen stuiten van abonnees en adverteerders of website eigenaars op basis van enerzijds de consumentenwetgeving en anderzijds het algemeen handels- en verbintenissenrecht.  Als consument ben je immers met Free een overeenkomst aangegaan op basis van een aantal voorwaarden, waarvan Free er nu ongevraagd en onaangekondigd eentje wijzigt.  Voor zover een consument zou kunnen voorhouden dat het hier om één van de essentiële voorwaarden van de dienst gaat, zou hij wellicht zijn abonnement kunnen opzeggen.  Alleen is het nog maar zeer de vraag of de mogelijkheid om reclame te ontvangen als een essentieel onderdeel van een internetabonnement gezien kan worden.  Bovendien liggen de meeste internetgebruikers wellicht niet echt wakker van het feit dat zij reclame "mislopen".

Google zelf en benadeelde adverteerders en websites hebben wellicht ook een goed argument in het (buitencontractueel) verbintenissenrecht.  De blokkeringsmaatregel van Free brengt immers ernstige schade toe aan hun bedrijf op een wijze die een normale ISP wellicht zou (moeten) vermijden.  Die schade kan in theorie op Free verhaald worden door de bedrijven in kwestie voor zover bewezen kan worden dat de beslissing van Free in rechtstreeks oorzakelijk verband staat met de geleden schade.

Dat die schade zal ontstaan, staat overigens als een paal boven water.  Alleen al het te verwachten claims van adverteerders tegen regies en/of websites voor betaalde maar niet geleverde reclameruimte dreigt immens te worden en het spreekt voor zich dat de regies en/of websites op hun beurt bij Free zullen komen aankloppen.

Een laatste interessante juridische vraag is of Free door de inhoud van webpagina's eenzijdig te wijzigen geen inbreuk begaat op het auteursrecht van de uitgever van de website in kwestie.  De lay-out en inhoud van een webpagina zijn immers in heel wat gevallen beschermd door het auteursrecht en die mag door niemand aangepast, bewerkt of gewijzigd worden zonder de toestemming van de houder van de auteursrechten op de pagina.  In de analoge situatie van tv-zenders en kabeldistributeurs bestaan daarvoor zelfs specifieke regels die kabelmaatschappijen verbieden de inhoud van het signaal te veranderen.  Telenet of Belgacom mogen bijvoorbeeld in principe geen eigen reclamebanners over het signaal van de zenders heen leggen, mogen de inhoud ervan niet wijzigen of onderbreken, de kwaliteit ervan niet beïnvloeden, ...  De situatie is erg vergelijkbaar met die van een ISP die een internetsignaal doorgeeft (dat ook steeds vaker uit beeldmateriaal, al dan niet afkomstig van tv-zenders, bestaat) en het zou interessant zijn om te zien of een rechtbank aan een ISP dezelfde verplichting zou opleggen om de integriteit van het signaal te respecteren.

En nu?

Het wordt in elk geval interessant om volgen hoe dit verhaal verder evolueert en welke de reactie van Google en anderen zal zijn, maar ook of het initiatief van Free navolging krijgt bij andere ISP's.  Franse media melden alvast dat Free vooral een statement wilde maken ten aanzien van Google.  De blokkering is inmiddels opgeheven, maar het juridische en maatschappelijke debat is in elk geval op gang getrokken en wordt erg interessant om volgen...