Omgekeerd leiderschap, of reverse leadership, is een proces waarbij een medewerker, die er de taak niet voor had gekregen, op een bepaalde manier leiderschap vertoont. Is het nu door een collega wat te coachen zodat hij betere resultaten behaalt, of door een verandering voor te stellen in een intern bedrijfsproces met stijgende cijfers tot gevolg. Maar hoe ontdek je het binnen een bedrijf en hoe ga je ermee om?

Wat is omgekeerd leiderschap concreet?

Ik noemde het in de inleiding een proces, maar dat is het eigenlijk niet helemaal. Het is eerder een 'gebeurtenis', iets wat spontaan gebeurt of ontstaat binnen het bedrijf. En hoogst waarschijnlijk heb je het al zien gebeuren ook, maar misschien stond je er niet bij stil wat het precies betekende voor het bedrijf en welke kansen daar nog op te rapen vielen.

Enkele voorbeelden van omgekeerd leiderschap:

  • Een verkoper past uit eigen initiatief zijn sales pitch aan, collega's nemen dit over door het zien van zijn succes. Het gevolg is een nieuw en beter salesproces, zonder de tussenkomst van management.
  • Iemand binnen de klantendienst die zich zodanig hard focust op de klant zelf, dat zijn of haar enthousiasme overslaat op collega's, waardoor het hele team meer consumer-centered werkt.
  • Een team dat té zwaar beladen wordt met werk, waarvan één iemand durft aan de alarmbel gaan trekken bij de manager of zaakvoerder. Dit in naam van het hele team.
  • ...

Absoluut geen teken van slecht management

Integendeel, het is een teken van goed algemeen leiderschap, anders hebben mensen de motivatie niet om die capaciteiten te ontwikkelen of te demonstreren, laat staan om iets extra te doen en zo het bedrijf vooruit te helpen. Dit zonder daar onmiddellijk een beloning voor te verwachten, behalve de voldoening door de daad zelf. In een bedrijf met slecht management komt dit niet voor, tenzij het eerder een rebel is die opkomt tegen wanbeleid, maar dan moet het al heel erg zijn en spreken we niet meer van omgekeerd leiderschap, maar eerder van een "revolutie".

Dus als je, dankzij de tips hier wat verder, beter in staat bent om omgekeerd leiderschap vast te stellen, bekijk het dan als een heel positief teken, als een signaal dat jouw leiderschap genoeg inspireert om het maximum uit je mensen te halen. Maar besteed dan ook wel voldoende aandacht aan wat je precies met die 'omgekeerde leider' kan doen.

Wie zijn die "reverse leaders"?

Het kan werkelijk iedereen zijn binnen je bedrijf, jong of oud, ervaren of groen. Maar je kan ze wel opdelen in 3 hoofd-categorieën:

  • Ervaren experts: hier gaat het vooral om mensen die heel sterk zijn in hun job en er zo hard mee bezig zijn, dat een leiderschapsfunctie hen niet interesseert. Een developer die bijvoorbeeld zo hard gepassioneerd is door het developen zelf, dat hij sterk leiderschap vertoont naar collega's toe, maar helemaal geen interesse heeft om hogerop te klimmen.
  • Jong en 'op weg': in dit geval zit je met iemand die pas zijn carrière start, maar die nu al veelbelovend is door snel ontwikkelende leiderschapskwaliteiten. Dit zijn de medewerkers die ongetwijfeld hoog zullen opklimmen of, indien dit niet binnen het bedrijf kan, vrij snel naar een andere werkplek gaan zoeken.
  • Halve leiders: Halve leiders zijn medewerkers die bepaalde elementen van leiderschap beheersen, maar nog een aantal sleutel elementen missen. Zoals een online marketeer die een sterke strategie kan uitbouwen op basis van data, maar nog niet in staat is om dit effectief door de rest van het bedrijf te laten uitvoeren.

Hoe herken je ze?

Macht door connecties

Voor wie Stratego: the Next Level gelezen heeft (echt een aanrader! Gaat over 5 verschillende types 'macht'), zij zijn de mensen die macht hebben door het opbouwen van persoonlijke connecties. Ze zijn taalvaardig en graag gezien door vrijwel alle collega's, toch zij met wie ze dagelijks moeten werken. Hun leiderschap komt tot stand door invloed en kennis, niet door autoriteit. En net om die reden wordt heel vaak geluisterd naar wat die persoon zegt, omdat het dus geen bevel is, maar een gevolg van een demonstratie.

Focus op resultaten boven proces

Reverse leaders deinzen er niet voor terug om af te wijken van het standaard proces, niet om te rebelleren, maar omdat ze aanvoelen wanneer ze dit moeten doen om resultaten te verhogen of sneller te bereiken. Ze breken dus geen regels, gewoon om ze te breken, maar ze willen ze eerder veranderen. Een goede manager houdt deze mensen in de gaten en zorgt voor een voedende omgeving. Want als manager is het niet altijd evident om te spotten waar een proces nog kan verbeterd worden. Maar iemand die er dagelijks in zit en niet gewoon blind de instructies volgt, kan dit wel spotten.

Uitzonderlijk integer

Dit is wellicht één van de moeilijkste eigenschappen voor de reverse leader zelf, maar één van de belangrijkste in de mate waarin ze daadwerklijk invloed uitoefenen op hun omgeving. Reverse leaders worden pas als leider bekeken door collega's, wanneer zij consequent zijn en altijd achter hun woord blijven staan. Als er onder collega's bijvoorbeeld gezegd wordt dat de sales manager niet voldoende met het team bezig is, maar zélf te veel naar klanten gaat, dan is de reverse leader de persoon die dit ook gaat aankaarten bij die sales manager. Omgekeerd leiderschap komt ook enkel tot stand wanneer de persoon in kwestie trouw blijft aan zijn eigen waarden en liefst ook die van het bedrijf. Het punt is dat ze ook hier consequent blijven, ze benaderen elke probleemset met dezelfde waarden, waardoor vrijwel elke beslissing in lijn ligt met de vorige.

Minstens in één tak zijn ze expert

Iemand met basiskennis over iets, maakt weinig kans om leiderschap uit te oefenen op collega's of zelfs "oversten" (lelijk woord). Of je nu jong bent of oud, je hebt eerst een bepaalde expertise nodig in één domein van het bedrijf om daar dan invloed uit te oefenen. Die expertise is voor hen de bron van hun leiderschap, het is de reden waarom hun omgeving hen serieus neemt en naar hen luistert.

Dit wil niet zeggen dat jonge starters geen reverse leaders kunnen zijn. Een startende verkoper of developer, kan van in het begin zo duidelijk naar voor komen als een rising star, dat het niet lang duurt eer collega's zijn of haar skills erkennen. Wanneer ze dan afkomen met een voorstel tot verbetering, worden ook die jonge krachten serieus genomen. Hier heeft veel te maken met de "likeability" van de jonge medewerker. Als het een zak is die zich enkel met zichzelf bezighoudt, zal hij niet veel invloed hebben.

Focus op de klant

Meestal staan reverse leaders 'onderaan de ladder' (de reden waarom ik zo'n termen telkens tussen ' ' zet, is omdat ik tegen dergelijke structuren ben, maar de realiteit laat zien dat de meeste bedrijven nog zo werken. Dit even terzijde!). Dus ze staan onderaan de ladder en zo dus meestal dicht bij de klant. En de meeste reverse leaders beschouwen die klanten ook als dé bron voor het bedrijf, of het nu financieel is of eerder naar kennis. Als gevolg kunnen zij (met de nodige coaching van bovenaf) uitgroeien tot hét voorbeeld van klantgedreven handelen. Dit maakt meer impact dan instructies van management die - door hun bredere verantwoordelijkheden - niet meer zo nauw bij de klanten betrokken zijn.

Wat doe je nu met die mensen?

Als je de 5 kenmerken hierboven leest, is de conclusie makkelijk te maken: reverse leaders zijn extreem waardevol voor een bedrijf. Maar omgaan met reverse leaders is balanceren op een dunne koord. Er hangt ook veel af van het karakter van de medewerker. De ene zal dagelijks affirmaties nodig hebben om zich comfortabel te voelen in zijn of haar rol, anderen zullen net niet te veel mogen bewust gemaakt worden van hun leidende positie of ze lopen het risico zichzelf te willen voorbij steken.

Een tweede gevaar hier, is dat bedrijven een reverse leader met grotere ambities té lang in die rol willen houden. Als het gaat om iemand van het eerste type "ervaren experts", dan is dit minder belangrijk, zorg er gewoon voor dat die persoon alles heeft wat hij nodig kan hebben. Maar de andere twee types zijn riskanter. Ontzeg je hen te lang de kans om door te groeien naar een formele leiderspositie, dan is de kans groot dat ze andere opties gaan bekijken en je bedrijf verlaten.

Het beste wat je dus kan doen, is ook wel het simpelste: praten.

  1. Stel vast wie de rol van reverse leader op zich neemt (remember, dit groeit meestal organisch, probeer hier dus zeker niets te forceren)
  2. Creëer een voedende bodem en kijk of die persoon zijn of haar invloed kan behouden of zelfs uitbreiden.
  3. Is dit het geval, dan is het tijd om regelmatig te praten met de reverse leader. Ga regelmatig na wat de wensen zijn.
  4. Heeft de reverse leader de ambitie om door te groeien, maak dan duidelijk wat hij nog nodig heeft om een echt goede leider te zijn en zorg voor de nodige bronnen om die skills te ontwikkelen. Ondertussen behoudt hij zijn positie en blijft hij zijn positiefe invloed uitoefenen. Dit net omdat hij het gevoel heeft dat er met hem wordt rekening gehouden.
  5. Blijf regelmatig praten en opvolgen. Let hier wel op dat collega's hem niet beginnen te beschouwen als de lieveling van management, want dat kan zijn positie als reverse leader in gevaar brengen. Ten eerste simpelweg door jaloezie, ofwel omdat de collega's het gevoel kunnen krijgen "gebruikt" te worden om één iemand's carrière vooruit te helpen.

Het belangrijkste dat je uit dit artikel moet meenemen is het feit dat er mensen in je organisatie zitten, die vanuit hun huidige positie natuurlijke leiders kunnen zijn voor hun collega's en misschien wel voor zij die al een trapje hoger staan. Ze zijn geen leider door status of autoriteit, maar puur door goed voorbeeld kennis en gedrevenheid. Mensen willen zich met deze leiders associëren dus ze luisteren naar hen. Een bedrijf dat weet hoe je zo'n mensen ontdekt en weet hoe je dit kan ondersteunen en kan helpen groeien zonder het van bovenaf weer af te breken, is een bedrijf met een dikke streep voor op zij die hier geen aandacht aan besteden.

Dit artikel is gebaseerd op de theorieën van Scott Edinger.

-- --
Vond je dit artikel waardevol? Deel het dan hieronder via Twitter, Facebook of Linkedin.

Volg je @bloovi al op Twitter? #bloovi