Bitcoin is een virtuele munteenheid. Hoewel het los staat van eender welke officiële instantie begint het bij een beperkte kring aan belang te winnen. Ook enkele economen horen mooie muziek in het concept. Kan het een aanzet zijn tot stabilisering van de globale economie? Of net het omgekeerde? Een analyse met pro’s en con’s.

Het concept in ’t kort

Bitcoin is een virtuele munteenheid. In tegenstelling tot Facebook Credits of andere “virtual currencies” gaat het hier werkelijk om een nieuwe munteenheid. Het is onderhevig aan vraag en aanbod. Het heeft een zekere fluctuerende waarde en je kan er effectief online mee betalen voor verschillende diensten of producten. Je kan de Bitcoins aankopen met officieel geld of je kan ze “minen” (zie verder).

Bitcoin werd in 2009 opgericht door Satoshi Nakamoto. Aangezien niemand weet wie dit is en vrijwel elke journalist twijfelt of dit wel een echte naam is, kan ik niet met zekerheid zeggen om wie het gaat. Zeker is wel dat het een invloedrijke hacker is die een grote groep mede-hackers opgetrommeld heeft om Bitcoin te realiseren. Het is een antwoord op de door overheden gecontroleerde officiële munteenheden. Extreme liberalen houden ervan. Realisten blijven … realistisch.

Het feit dat de bedenker in principe anoniem blijft, roept bij velen ook vragen op. De naam Satoshi Nakamoto heeft bij hackers blijkbaar wel een sterke reputatie, maar toch …

Hoe het werkt

Klassieke munteenheden (euro, dollar, Britse pond, …) worden gereguleerd door centrale banken, in samenspraak met overheden. Dit wil zeggen dat zij bepalen welk totaalbedrag er in omloop is, hoeveel er bij gedrukt wordt enzovoort. Door de koppeling van deze munteenheden aan bepaalde indexen – zoals economische welvaart (bnp) – zijn ze onderhevig aan inflatie of deflatie (respectievelijk: je geld wordt minder waard of meer).  Door de economisch onzekere tijden zijn deze munten extreem volatiel. Dit wil zeggen dat je vandaag 1.30 USD betaalt voor 1 euro (accuraat bij schrijven van het artikel) en morgen of overmorgen misschien 1.50 of zelfs meer. Voor wie denkt dat dit enkel van toepassing is bij wie werkelijk geld wisselt: denk aan de prijs van olie (gas, benzine, diesel), dan zal je begrijpen dat dit voor iedereen belangrijk is.

Bitcoin maakt zich sterk met het feit dat er geen centraal beheer is. Alles wordt beheerd door de ‘community’. Dus inflatie/deflatie is hier niet van toepassing. Noch politieke spelletjes of andere geopolitieke situaties. Enkel vraag en aanbod beïnvloedt de waarde van bitcoins.

Hoe?

In totaal zijn er “slechts” 21 miljoen bitcoins beschikbaar. Deze worden tussen 2009 en 2030 verdeeld op een logische manier. En dit is waar het voor mij persoonlijk wat ingewikkeld werd. Probeer te volgen, ik doe mijn best om het zo simpel mogelijk uit te leggen.

Het hele Bitcoin-systeem berust op “public-key encryption”. Hierbij worden twee wiskundig gerelateerde sleutels gegenereerd. Bij Bitcoin is één sleutel publiek en één geheim bij elke user (je kan er meerdere aanmaken om verschillende accounts te tracken). De publieke sleutel wordt gebruikt om een betaling te coderen. Enkel jouw eigen sleutel kan gebruikt worden om de betaling te ‘ontcijferen’ en ze dus te ontvangen. De “private key” van de betaler wordt dan weer gebruikt om de betaling te bevestigen. Dit systeem verhindert (voor een deel) diefstal.

Aangezien er geen centraal systeem is (centrale bank die betalingen in zekere zin controleert en bevestigt), is er op zich geen garantie dat Bitcoins niet dubbel gebruikt worden (= twee keer betalen met dezelfde munt). Tot nu toe waren developers ervan overtuigd dat er geen mogelijkheid was om dergelijke transacties wereldwijd te tracken zonder een centraal beheer. De (oprecht) geniale oplossing van Nakamoto: “Forced work”. Elke transactie wordt opgenomen in een logboek van alle wereldwijde transacties. Dat logboek wordt automatisch opgedeeld in “schakels” (zoals in een ketting). De gezamenlijke computerkracht van alle gebruikers wordt ingezet om deze schakels te controleren en goed te keuren. Dit wil zeggen: als je als Bitcoin-spaarder jouw online portefeuille hebt openstaan, dan gaat ook jouw PC/laptop/tablet enkele schakels decoderen en controleren. Dit verzekert een correct verloop. Tot nu toe blijkt dit systeem ook de nodige zekerheden te bieden. Toch meer dan wat klassieke banken ons qua zekerheden bieden over ons geld en eventuele virtuele diefstallen.

Bitcoins verdienen, hoe doe je het?

Er zijn twee manieren. De eerste is door er werkelijk aan te kopen met “echt geld”. Aangezien de waarde van Bitcoins onderhevig is aan vraag en aanbod en de userbase (dus de vraag naar coins) voorlopig blijft stijgen, gaat de waarde van Bitcoins dus ook in stijgende lijn. (Even opmerken dat tussen ’10 en ’11 de waarde eerst verviervoudigd is, daarna gehalveerd. Dus die stijgende waarde is nog niet gegarandeerd).

De tweede manier is door “mining”. Herinner je nog toen ik hierboven sprak over het logboek dat opgedeeld wordt in schakels en die schakels worden ontcijferd en dus gecontroleerd door de gezamenlijke computerkracht van alle Bitcoin-users? Dat is ook hoe je aan mining doet. In de code van elke schakel zitten 50 verse coins verstopt. Het toestel dat als eerste een schakel ontcijfert en goedkeurt krijgt die 50 coins.

Dit is dan tegelijk de manier waarop Bitcoin van zichzelf een echte munteenheid maakt. Momenteel zijn er enkele miljoenen van de 21 miljoen (ooit verkrijgbaar) Bitcoins beschikbaar. Bij elke ontcijferde schakel komen er 50 coins bij. Bitcoin zorgt ervoor dat er slechts elke 10 minuten één schakel wordt ontcijferd, om zo het “bijdrukken” van nieuwe coins te beheersen. Het resultaat hiervan is dat Bitcoins op zich min of meer dezelfde waarde blijft behouden (afhankelijk van vraag en aanbod), maar dat er na verloop van tijd meer volume beschikbaar is.

De toekomst van Bitcoin, welke impact heeft het op “de modale mens”?

Economen zijn er nog verdeeld over. Waar wel al consensus over bestaat, is het feit dat Bitcoin in de huidige vorm NOOIT een volwaardig alternatief zal bieden op de munteenheden in de rijkere landen. Die zijn daar nog iets te stabiel voor. Er zijn er wel een heel aantal die verwachten dat het een alternatief kan bieden in ontwikkelingslanden. Neem Zimbabwe als voorbeeld. De inflatie daar is zodanig hoor dat om de x-aantal jaren alle prijzen verdubbelen en brandstof is er voorlopig enkel op de zwarte markt verkrijgbaar. Hier zou Bitcoin ervoor kunnen zorgen dat inwoners bepaalde producten kunnen aankopen aan “menselijke” prijzen. Het zou deze economen niet verwonderen dat binnenkort een groepering van deze ontwikkelingslanden op de proppen komt met een volledig nieuwe munteenheid. Misschien niet Bitcoin zelf, maar dan wel iets gelijkaardig.

En dat is ook de toon die je vrijwel overal hoort: Bitcoin is een extreem innovatief en beloftevol concept om op een disruptieve manier de economie wakker te schudden. Toch lijkt Bitcoin voorlopig niet de oplossing. Er is nog werk aan de winkel om de virtuele munt stabieler te maken en vooral ook beschikbaar te stellen aan het bredere publiek. Niet enkel de techneuten.

Wat is nu eigenlijk een “munteenheid”?

Het is niet meer dan iets waar het overgrote deel van de bevolking waarde aan hecht. Uiteindelijk zijn onze munten qua materiaal veel minder waard dan de som die ze voorstellen (denk aan een briefje van 5 euro. Dat papier en die inkt zijn geen 5 euro waard). Vroeger werd virtueel en fysiek geld “gewaarborgd” door goud en andere grondstoffen die in bezit waren van de overheden (denk aan het goud in Fort Knox dat de dollar ondersteunde in de VS). Die tijd zijn we echter al lang voorbij (sinds jaren ’70 in het geval van de VS). De waarde van munteenheden steunt dus op pure fictie, gebaseerd op de waarde die de wereld eraan hecht.

Wanneer een kritische massa dus voldoende waarde hecht aan een virtuele munt, dan zou dit ook werkelijk een waardig alternatief kunnen zijn voor wat we nu kennen. Daar ligt nu wel de uitdaging: die kritische massa van de waarde overtuigen. Momenteel zijn er al enkele online diensten (al dan niet met fysieke producten) die Bitcoin als betalingsmiddel aanvaarden. Dit aantal ligt voorlopig echter veel te laag om werkelijk een impact te maken op de globale economie.

Kortom: virtuele munteenheden zoals Bitcoin kunnen een alternatief bieden op fysieke munteenheden. Maar het systeem zal nog fel verfijnd moeten worden om het vertrouwen van de massa te winnen.