De bouwsector staat niet bepaald bekend als een pionier in digitalisering. Toch is dat precies wat er vandaag aan het gebeuren is. Met een nieuwe visie, doorgedreven digitalisering en de opmars van artificiële intelligentie lijkt de sector zich klaar te stomen voor een toekomst die sneller dichterbij komt dan menigeen dacht.

Tom Willemen, voorzitter van het visiecomité van sectororganisatie Buildwise, en Dries Telen, AI-specialist bij EY, deden het afgelopen jaar uitgebreid onderzoek naar de impact van AI op de bouw. Hun conclusie die ze optekenden in de whitepaper ‘Impact van AI-toepassingen binnen de Belgische bouwsector: naar 2030 en verder’ is helder: het is nu of nooit. De whitepaper legt niet alleen de obstakels bloot, maar brengt ook concrete kansen en toepassingen in kaart.

De wake-upcall die de sector nodig had

In 2018 richtte Buildwise (toen nog WTCB) een eigen visiecomité op. Geen vanzelfsprekende zet in een sector die traditioneel meer bezig was met sociale, juridische of fiscale regelgeving dan met technologie. “De bouw is sterk versnipperd”, erkent Tom. “Duizenden leveranciers, duizenden bouwbedrijven en elk project is telkens weer een unieke samenstelling. Dat maakt standaardisering en datasharing bijzonder moeilijk.” En zonder data, geen AI. Het klassieke kip-of-het-ei-verhaal hield de sector decennialang in een winterslaap.

Toch was er verandering op til. De digitale revolutie bereikte ook de werf, en Buildwise besloot dat het anders moest. “Als bouwsector wilden we niet te laat komen.”

Van pen en papier naar digitale tweelingen

De pijnpunten lagen voor de hand. “In sommige dossiers wordt vandaag nog steeds met pen en papier gewerkt”, zegt Dries. “We hebben dus geen aparte AI-strategie nodig, we hebben vooral een digitaliseringsstrategie nodig.” Tom vult aan: “De laatste jaren is er veel veranderd. Het BIM-model, oftewel Building Information Management, wordt steeds vaker als digitale ruggengraat gebruikt in bouwprojecten.”

BIM is allesbehalve nieuw. Het bestaat al meer dan twintig jaar, maar kwam moeilijk van de grond. “Te duur, te complex, te weinig gedeeld eigenaarschap”, vat Tom samen. Maar AI zou wel eens het kantelpunt kunnen betekenen. “BIM bevat alle coördinaten, 3D-plannen, materiaalinfo, prijzen, opbouw, onderhoudsvoorschriften, en binnenkort ook duurzaamheidsscores. AI heeft die data nodig om te leren, en BIM krijgt door AI eindelijk een versneller.” Toch is er een struikelblok: niemand is eigenaar van het volledige BIM-model. Elk bouwbedrijf werkt aan een eigen deel. AI belooft dus veel, maar zonder gedeelde datastructuur blijft het potentieel beperkt.

En toch zijn er toepassingen die vandaag al wél mogelijk zijn, zonder grote structurele veranderingen. “AI-tools zoals Copilot, ChatGPT of Gemini worden al volop gebruikt voor kantoorwerk. Maar er is meer”, stelt Tom. Denk aan AI die lastenboeken naleest vóór je een offerte opstelt. “De tool wijst je op onvolledigheden of waarschuwt voor clausules die je liever vermijdt”, zegt Dries. “Je kan zelfs je eigen GPT-omgeving zo trainen dat het automatisch aangeeft: dit past niet bij onze scope, of dit is technisch te complex.”

Die tijdswinst is niet alleen efficiënt, maar ook realistisch en laagdrempelig. “Je hoeft geen miljoenen te investeren of jaren te implementeren”, zegt Tom. “Gewoon beginnen.”

De bouw als testcase

De bouwsector staat op een kantelpunt en die beweging moest tastbaar worden gemaakt. Daarom sloegen Buildwise en EY de handen in elkaar voor een diepgaande studie: ‘Impact van AI-toepassingen binnen de Belgische bouwsector: naar 2030 en verder’.

Die whitepaper is geen theoretisch rapport, maar een praktisch kompas. “We wilden niet enkel aantonen wat er technisch kan”, zegt Dries, co-auteur van het rapport. “We wilden de sector een realistische routekaart aanreiken: waar liggen de quick wins, wat houdt bedrijven vandaag tegen, en hoe begin je concreet aan AI?”

EY zette daarvoor haar methodologie in: van het in kaart brengen van beschikbare data en digitale maturiteit tot het ontwikkelen van proof of concepts en minimum viable products die écht bruikbaar zijn op de werf of in de backoffice. “We starten met een assessment: welke data zijn beschikbaar, waar zitten de inefficiënties, wat is technisch haalbaar? Vervolgens bouwen we concrete toepassingen – proof of concepts of MVP’s – afgestemd op de realiteit van het bedrijf.”

“We vertrekken altijd vanuit een realistisch vertrekpunt”, leggen de twee uit. “Je hoeft geen miljardenbedrijf te zijn om waarde te halen uit AI. We kijken naar wat wél al kan, vandaag.” De bouwsector blijkt dan wel versnipperd en technisch complex, maar net daardoor is het een leerzame testcase voor andere sectoren. “Ook logistiek, productie of installatiebedrijven kampen met gefragmenteerde ketens, papieren processen en lage marges. Wat we in de bouw leren, geldt vaak ook voor hen.” Het onderzoek en de bijhorende whitepaper zijn dus niet alleen een analyse van de bouw, maar ook een sjabloon voor sectoren die nu wakker worden in het AI-tijdperk.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Download hier de whitepaper: “Impact van AI-toepassingen binnen de Belgische bouwsector: naar 2030 en verder.”
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

De grote sprong: interoperabiliteit

Waar AI écht een gamechanger wordt, is in het verbeteren van de doorstroming van informatie tussen alle actoren in de bouwketen. “Van ontwerp naar uitvoering gebeurt er nog veel manueel”, aldus Dries. “Iemand leest een plan, interpreteert het en vertaalt het naar een volgende stap. Maar generatieve AI kan die vertaalslag automatiseren.”

Van beeld naar tekst. Van foto naar BIM-model. Van field notes naar dashboards. “Een werfleider die nu in een fotomap moet zoeken naar de juiste situatie, zal straks gewoon kunnen vragen: toon me de foto van dat ene lokaal met die specifieke elementen”, illustreert Tom.

Niet iedereen staat te springen. Zeker niet als het gaat over jobs. “Routinetaken zullen als eerste verdwijnen”, zegt Tom. “Een architect die vooral reken- of tekenwerk doet, zal die taken deels zien overgenomen worden.” Maar dat betekent niet dat de architect verdwijnt. “Integendeel”, vult Dries aan. “Die kan meer tijd steken in creativiteit, klantcontact en strategisch nadenken. Bovendien blijft de eindverantwoordelijkheid altijd bij de mens liggen. AI vervangt geen mensen, het versterkt ze.”

“Use AI or die”, zegt Tom. “Je hoeft geen 100% AI-bedrijf te worden, maar bedrijven die het volledig negeren, zullen het straks zeer moeilijk krijgen of zelfs niet meer bestaan.”

AI als duurzaamheidsversneller

Een verrassend domein waar AI het verschil maakt, is duurzaamheid. “Met AI kan je gebouwen analyseren op basis van oude plannen en lastenboeken”, zegt Tom. “Hoeveel beton, koper, tapijt zit er in een gebouw dat je gaat afbreken? Je kan veel efficiënter aan urban mining doen.”

Daarnaast ontstaan gebouwpaspoorten met volledige materiaalstaten en restwaardes. “Zoals we dat met wagens doen”, zegt Dries. “Je krijgt inzicht in wat een gebouw nog waard is, en hoe het circulair ingezet kan worden.”

AI maakt ook schaalbaarheid mogelijk. Dries vertelt over een klant die zijn activiteiten wilde verdubbelen zonder extra personeel op de hoofdzetel aan te nemen. “Met AI lukte dat”, zegt hij. “Elk project is anders, maar AI herkent de 80 à 90 procent gelijkenissen. En standaardiseert die.”

Tom: “Als AI helpt om fouten te vermijden of risico’s in te perken, dan stijgen je marges en daalt het aantal rampdossiers dat je hele jaar onderuit haalt. Dat is de echte productiviteitswinst.”

AI als het nieuwe normaal?

Wanneer zal AI het nieuwe normaal zijn? Toms antwoord is helder: “Dat zal het nooit zijn. AI op zich is niet de innovatie. Het zijn de toepassingen die wij er als mens mee doen die het verschil maken en innovatie teweeg brengen.”

AI zal bestaande technologieën in de bouw niet vervangen, maar wél versnellen. Camera’s, sensoren, BIM-modellen… ze krijgen allemaal een nieuwe lading zodra AI daar mee een onderdeel van wordt. En die evolutie gaat razendsnel.

Dries geeft twee voorbeelden. “Eén van de eerste jobs van mijn vader, 45 jaar geleden, was letterlijk loonzakjes maken. Op vrijdagmiddag kregen werknemers cash geld uitbetaald. Vandaag gebeurt dat met één druk op de knop. Twintig jaar geleden boekte je een reis via een reisbureau. Nu regel je alles zelf online, je kiest zelfs je vliegtuigstoel. Natuurlijk zijn er jobs verdwenen, maar tegelijk is de reissector nooit zo groot geweest als nu.”

“Het risico om achter te blijven is groter dan ooit”

De slotboodschap van Tom is duidelijk: “Technologie evolueert sneller dan vroeger. Wat vroeger twintig jaar duurde, gebeurt nu in vijf jaar. Wie niet mee is, verliest razendsnel terrein.”

Daarom werkt Buildwise actief aan opleiding, sensibilisering en concrete tools. “We moeten zorgen dat iedereen mee is. De trein vertrekt. En het is onze opdracht om zoveel mogelijk mensen aan boord te krijgen.”

Download hier de whitepaper: “Impact van AI-toepassingen binnen de Belgische bouwsector: naar 2030 en verder.